Bir ‘Devrim’ tarihi

Antalya’da 13 Ocak 2003 günü, 42 yıllık serüvenin ardından bir daha açılmamak üzere şalteri kapatılan Dokuma Fabrikası’na işçiler yeniden döndü, atölyelerde yeniden üretim başladı. Ancak bu kez ‘kent parkı’ olarak düzenlenecek alanda bir dönemin dokuma işçileri yerine belediye işçileri çalışıyor. Atölyede ise alanda sergilenecek ilk yerli otomobil ‘Devrim’in prototipi yapılıyor.

Antalya’da, 2003 yılında sessizliğe gömülen Dokuma Fabrikası, Kepez Belediyesi öncülüğünde sivil toplum örgütlerinin koordinasyonunda ‘kent parkı’ olarak yeniden düzenlenip, kent sakinleriyle buluşması için çalışmalar başladı.

Antalya ovasında 1950’li yıllarda pamuk üretiminin artması ve kent nüfusunun, 1950’den 1960’a, 27 bin 515’den 50 bin 980’e çıkmasıyla artan işsizliğe çözüm olması amacıyla Antalya İplikli ve Pamuklu Dokuma Fabrikası bir proje olarak ortaya çıktı. Fabrikanın kurulması için oluşturulan müteşebbis heyeti, 700 girişimciden 6 milyon TL sermaye toplamayı başardı. Ancak kentten toplanan sermaye toplam yatırımın yüzde 10’unu bile karşılamayınca dönemin İktisat ve Ticaret Bakanı Sıtkı Yırcalı devreye girdi. Fabrikayı işletecek şirkete Sümerbank, Antbirlik ve bankalar da ortak edildi. Dokuma Fabrikası anonim şirket olarak 3 Nisan 1955 tarihinde kuruluşu tamamlandı ve 5 Ocak 1956’da dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes tarafından fabrikanın temeli atıldı. Fabrika binaları yükselirken içinde çalışacak dokuma makineleri Antalya Milletvekili Burhanettin Onat’ın çabalarıyla ithalat edildi ve fabrika 1 Ekim 1961’de üretime başladı.

Cumhuriyetin ilk yıllarının mimari ve peyzaj anlayışını yansıtan ve Alman teknolojisiyle kurulan fabrikada, NATO ve Türk Silahlı Kuvvetleri için üniforma üretildi. Yarattığı istihdamla Dokuma Fabrikası, yanı başında bugün 45 binin üzerinde nüfusun yaşadığı 5 mahalleden oluşan Dokuma bölgesini yarattı.

1980’li yıllarda Antalya’da başlayan turizm yatırımlarıyla istihdam yön değiştirirken, artan göç yeni yerleşim alanları yarattı ve fabrika kent merkezinde kaldı. 42 yıl boyunca üç vardiya halinde çalışan fabrikada Mart 1965’te 1765 kişi çalışırken yıllar içinde sayı sürekli azaldı. 1998’de 320 işçi ve 49 memurun çalıştığı fabrikada makineler, bir daha çalışmamak üzere 13 Ocak 2003 günü durdu.

DOKUMA’YA DOKUNMA EYLEMLERİ

Kapatılan fabrika 488 dönüm arazisiyle birlikte özelleştirme kapsamına alındı. Ancak kamuoyu baskısı, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın geri adım atmasına neden oldu ve alan ‘kent parkı’ ve ‘iş merkezi’ yapılması kaydıyla Kepez Belediyesi’ne devredildi. Dönemin Ak Partili Belediye Başkanı ve son yerel seçimlerde CHP’den Kepez’e belediye başkan adayı olan Erdal Öner, fabrika ve alanı bir Hollanda firmasına 49 yıllığına tahsis etti. İhalesiz şekilde yapılan tahsis Dokuma alanında bir alışveriş merkezi yapılmasını öngörürken kentteki sivil toplum örgütlerinin oluşturduğu Dokuma Çalışma Grubu, ‘Dokuma’ya Dokunma’ adıyla yoğun bir mücadele süreci başladı. Fabrika önünde çadır eylemlerine kadar uzanan mücadelenin hukuk ayağı sivil toplum örgütleri için zaferle sonuçlandı ve Kepez Belediyesi’nin tahsisi iptal edildi.

YENİDEN DOKUMA ÇALIŞMA GRUBU

Ancak iptal, Dokuma’da sorunların çözümüne yeterli olmadı. Firma, hem alanda o ana kadar yaptığı hafriyat çalışmalarının bedeli hem de iptal nedeniyle uğradığı maddi zararın tanzimi için 369 milyon 768 bin 395 liralık alacak davası açtı. Kepez Belediyesi’nin yatırımlarını gerçekleştirdiği, rutin belediye hizmetlerini yürüttüğü ve personelinin maaşlarını ödediği yıllık bütçesinin üzerinde talep edilen alacağa ilişkin mahkeme süreci devam ederken Kepez Belediye Başkanı Hakan Tütüncü, sosyal tesis ve idari binanın yer aldığı 238 dönümlük bölümünün planlaması için Dokuma Çalışma Grubu kuracaklarını açıkladı. Mimarlar, İnşaat Mühendisleri ve Peyzaj Mimarları odaları Antalya şubelerinden, Antalya Ticaret ve Sanayi Odası, Antalya Ticaret Borsası ve Antalya Esnaf ve Sanatkar Odaları Birliği ile Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanlığı temsilcilerinden oluşan çalışma grubu çalışmalara başladı.

NASIL BİR DOKUMA

İçinde Çanakkale şehitleri adına kurulan hatıra ormanının dahi bulunduğu alanda bir bina yıkmadan, bir ağaç kesmeden, yeni bir bina ilave etmeden Dokuma’yı kent sakinlerine açmayı amaçlayan çalışmalar kapsamında yapılabilecekler beyin fırtınası şeklinde masaya yatırılıyor. Bu çerçevede arazide bulunan her binaya bir fonksiyon yüklemesi tartışılıyor. Fabrika binasında çok amaçlı salonlar, atölye binaları ve depolarda resim, heykel, sahne sanatları, drama gibi sanat atölyesi olarak hizmet vermesi tartışılırken fabrikanın batısındaki trafo binasının şehir kütüphanesi olması, kreş binasının 1960’lı yılların oyuncaklarının yer aldığı bir müze haline getirilmesi gibi farklı alternatifler gündemde yer alıyor.

İŞÇİLER YENİDEN DOKUMA’DA

Alanda çalışmalar 2018 yılında tamamlanmak üzere planlanırken Kepez Belediyesi işçileri, bir dönem Dokuma fabrikasının işçilerinin kullandığı odaları aldı, fabrika alanının ön tarafında yeşil alan düzenlemesi için çalışmalar başladı. Fabrikanın atölyelerinde ise Cumhuriyet tarihinin sanayileşme hamlelerinde ayrı bir yere sahip ilk yerli otomobil Devrim’in prototip çalışmaları başladı.

Belediye Başkanı Hakan Tütüncü, 1961 yılının Dokuma fabrikasının üretime başladığı yıl olmasının yanı sıra Türkiye’de önemli bir sanayi hamlesinin de başladığı tarih olduğunu belirterek, “Ama maalesef tamamlanamadı. Bu sanayi hamlesi Devrim otomobiliydi. Türkler, ilk kez kendi otomobillerini yapmışlardı. İki tane üretilen Devrim otomobilleriyle birlikte aslında Türkiye’nin sanayileşmesine farklı bir yön vereceklerdi. Ama atılan o adımlar eksik kaldı. Şimdi istiyoruz ki Türk çocukları, Dokuma’ya geldiklerinde Devrim otomobilinin hikayesini, Devrim’in prototipinde görsünler” diye konuştu.