Yeni Türkiye’ Buluşmaları’nda “Yarı Başkanlık Sistemi” tartışıldı

Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı’nca organize edilen ‘Yeni Türkiye Buluşmaları’nın 11’incisi, Antalya Kültür Merkezi (AKM) Perge Salonu’nda gerçekleşti. “Yarı Başkanlık”ın tartışıldığı konferansa, Büyükşehir Belediye Başkanı Menderes Türel, Genel Sekreter Yardımcıları İbrahim Evrim, Bedrullah Erçin, Ak Parti Eski İl Başkanı Mustafa Köse, akademisyenler ve vatandaşlar katıldı. ‘Yarı Başkanlık’ın tanımlandığı, Türkiye’ye uygunluğu, özellikleri, nitelikleri, avantajları ve dezavantajlarının konuşulduğu konferansta, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Alkan, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi’nde araştırmalarını yürüten Cüneyt Özşahin’in sunumlarıyla tartışıldı.

Türkiye 2007’den bu yana Yarı Başkanlık sistemiyle yönetiliyor

Hükümetler sistemini demokrasi çerçevesinde ele alan Cüneyt Özşahin, şunları söyledi: “Demokrasi literatüründe parlamenter, başkanlık veya yarı başkalık sistemi olarak sınırlandırabileceğimiz çeşitli hükümet sistemleri var. Başkanlık sistemi deyince aklımıza ilk olarak ABD geliyor. Yasama ve yürütmenin çok net çizgilerle birbirinden ayrıldığını görüyoruz. Parlamenter sistemin en önemli örneği İngiltere’dir. Meclis hükümeti var, iktidar meclisin içinden çıkıyor. Yasama ve yürütmede belli oranda bağlar devam ediyor. Bu ikisinin arasında kalan yarı başkanlık siteminden de bahsedebiliriz. Yarı başkanlığın genel özelliği yasama ve yürütmenin karşılıklı uzlaşmasına dayanmasıdır. Hükümetin parlamentoya karşı sorumlu olması, en önemlisi halk tarafından seçilen bir cumhurbaşkanının bulunması ki; Türkiye fiili olarak 2007’den bu yana Yarı Başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Bunun yanında Cumhurbaşkanı’nın meclisi fesih yetkisine sahip olması yarı başkanlık sisteminin temel özellikleri arasındadır.”

Özşahin, Türkiye’nin en başından itibaren parlamenter sistemi istediği gibi yürütemediğini ifade ederek sözlerini şöyle sürdürdü: “Siyasal istikrarsızlık Türkiye’de çok önemli bir problem. Koalisyon hükümetlerinin yürütme görevini etkili bir şekilde yerine getiremediği, askeri darbelerin sıklıkla gerçekleştiği ki bu askeri darbelerin gerçekleşmesinde hükmetme becerisinin olmaması bir neden olabilir. Askeri darbelerden dolayı hükümetler başarısız olabilir. Türkiye’de parlamenter sistem, şu ve ya bu yüzden yürümedi. 2007 öncesi bir vesayet mekanizmasın çok güçlü bir şekilde varlığını hissettiriyordu. Bugün hükümet sistemini tartışmamız gerekiyor. Belli konularda karar vermemiz gerekiyor.”

Yarı Başkanlık farklı biçimlerde olabilir

Prof. Dr. Haluk Alkan, başka bir ülkenin yönetim sisteminin Türkiye’de uygulanması durumunda yaşanabilecek tartışmalara açıklık getirdi. Alkan, “Bir siyasal sistemin iyi işleyip işlemeyeceğini tartışabilmek için kurumsal özelliklerin yanında, ülkenin sosyo-kültürel, sosyo-politik, jeo-stratejik konumlarını da göz önünde bulundurmalıyız. Yani Amerika’daki başkanlık sistemindeki kurumları aynen getirmemizle Türkiye, Amerika olmaz. Türkiye, kendine özgü bir biçimde işler” dedi.

Yarı başkanlık sisteminin farklı biçimlerde ortaya çıkabileceğinin altını çizen Prof. Dr. Haluk Alkan, Yarı Başkanlık Sistemi’ni şöyle tanımladı:  “Doğrudan halk tarafından seçilen ve güçlü yetkilere sahip cumhurbaşkanının parlamentoya karşı sorumluluğa sahip olan hükümet ile bir arada çalıştığı sistemlere biz yarı başkanlık modelleri adını veriyoruz. Yarı başkanlık modelleri üzerinde yapılan çalışmaların bize söylediği en açık şey, saf bir yarı başkanlık modelinin bulunmadığıdır. Fransa bir yarı başkanlık modeli türüdür. Yarı başkanlık hibrit bir sistem olmasının da bir sonucu olarak çok farklı biçimlerde ortaya çıkar. Yarı başkanlık modelleri, siyasal aktörlerin siyaset içindeki konumlarına göre zaman zaman sistem içinde cumhurbaşkanının ön plana çıktığı, zaman zaman da hükümetin ön plana çıktığı bir yapılanma olarak karşımıza çıkabiliyor.”

Fransa kaynaklı 1982 anayasasını “melez” bir anayasa olarak değerlendiren Alkan, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin halk tarafından yapılmasının ardından, eski sisteme dönüşün zor olduğunu ifade etti.

Büyükşehir Belediye Başkanı Menderes Türel, konferans sonunda konuşmacılara ASMEK kursiyerlerinin yapmış olduğu ebru çalışmalarını hediye etti.