COVID-19 Aşıları Hakkında Merak Edilenler

Neden COVID-19 Aşısı Olmalıyız?

Antalya Yaşam Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzm. Dr.
Çiğdem Çiçek KOLAK ; Aşı olmalıyız çünkü salgının önlenebilmesi, kişilerin hastane
yatışlarının ve ölümlerin önüne geçilebilmesinin şu anki imkanlarla başka çaresi yok gibi
görünüyor! Yaklaşık bir yıldır tüm dünyanın mücadele içinde olduğu COVID-19 salgını
tüm ülkeleri olumsuz etkilemiş, sevdiklerimizi kaybetmenin üzüntüsünü yaşatmıştır. Aşı
olarak bu zorlu sürece son verebilmek için aşı sıranız geldiğinde aşı olmanızı öneriyoruz.
Etkili ve özgül bir antiviral tedavisi olmayan bu salgın hastalığın başarılı bir şekilde yok
edilebilmesi için önümüzde ikisi doğal, biri yapay üç yol bulunmaktadır.
İlk yol; dünyada yaşayan tüm insanların büyük bir çoğunluğunun yıllarca süren bir
salgında, doğal olarak virüsle karşılaşarak toplumsal bir immünite oluşturması ve
sonunda sağ kalanların bağışıklık kazanıp salgının doğal olarak sonlanmasıdır. Bu
durumda “Sürü Bağışıklığı (Herd İmmünite)” denilen olay gerçekleşir.
İkinci doğal yol; olarak mutasyona açık olan bu virüs bir büyük mutasyon (melezlenme)
daha geçirerek insandan insana bulaşma veya hastalık yapma kabiliyetini kaybederek
tarihe karışıp gider. Mutasyon virüsün çok daha ölümcül de olmasına yol açabilecek bir
değişim de gösterebilir ki o zaman insanlık açısından (çok az bir olasılık da olsa) yok
olma tehlikesi doğabilir. Bu doğal olayların insanlığın kaç yılına mal olacağı ve
yapabileceği toplumsal hasarın ne büyüklükte olacağı tahmin bile edilemez.
Üçüncü yol; aşılanmadır (Aktif Bağışıklama).Görüldüğü üzere bu pandemiyi bitirebilmek
için insanoğlunun elinde aşılama ile kazanacağımız bağışıklık haricinde kullanabileceği
başka bir metot şu an mevcut değildir. Diğer bir deyişle aşılanmaktan başka bir çare
görünmemektedir.Dünyada rutin olarak aşı üreten ve yeni bir aşı üretme-geliştirme kapasitelerine sahip bir
kısmı çok uluslu, çok sayıda tıbbi şirket bulunmaktadır. Bunlar arasında uluslararası
boyutta müthiş bir rekabet ve yarış vardır. Bu rekabetin uluslararası boyutta olduğu ve
zaman zaman etik değerlerin de dışına çıkılarak yarışın devam ettirildiğini söylemek çok
güç olmaz. Toplumun birçok kesiminin kafa karışıklığına düşmesinin bir nedeni de bu
rekabetin körüklediği ve internet ortamında hızlı bir şekilde yayılan asılsız bilgi kirliliğidir.
Bizim ülkemiz gibi kendi beşeri aşı teknolojilerini stratejik olarak geliştiremeyen uluslar bu
bilgi kirliliğinin de ana hedefleri haline gelmektedir.

Hangi COVID-19 Aşısı Tercih Edilmelidir?
Antalya Yaşam Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzm. Dr.
Çiğdem Çiçek KOLAK ; Bu sorunun en kısa yanıtı, “en kısa zamanda ve güvenilir olarak
ulaşılabilen” aşıdır. Çeşitli üretici firmaların değişik tekniklerle hazırladıkları aşıların
bilimsel olarak etkinlikleri arasında doğal olarak farklılıklar olacaktır. Artık aşı
çalışmalarının kuralları, fazları, güvenlik-etkinlik oranları ve hatta yayınlanan bilimsel
makaleler bile sağlık çalışanı olmayan diğer insanlar tarafından da medyatik ortamda
yakından izlenmektedir. Bu durum aşı kararlarının verilmesine yardım etmediği gibi daha
da kafa karıştırıcı olmakta, yarardan ziyade zarar getirmektedir. Hangi firmanın ürettiği
COVID-19 aşısının salgını söndürmek için bir diğerinden üstün olabileceği hakkında bir
yorum yapmamız için şu andaki bilimsel veriler yeterli değildir.
60 yaş üstü insanlarla ilgili çalışma olmadan aşı uygulanabilir mi?
Faz III çalışmaları 60 yaş üstünde sadece Brezilya' da yapıldı. 60 yaş üstü 13 bin
gönüllüye aşı yapılmış olup 218 COVID-19 vakası görülmüş ve bu hastalardan 160
kişiye plasebo (boş aşı) yapıldığı tespit edilmiş ve bu şekilde koruyuculuğu % 63 olarak
kabul edilmektedir. Brezilya dışında şuan elimizde olan aşının başka 60 yaş üstü Faz 3
çalışması olmadığı için elimizdeki tek veri Brezilya verileridir. Bu oran hiç aşı
olmamaktan daha iyidir ve dünya sağlık örgütünün (DSÖ) % 50 etkinlik kuralına
uymaktadır. Gerek mevsimsel influenza (grip) aşılarında gerekse Pnömoni (zatürre)
aşılarında da bu şekildedir. Yani 60 yaş üzerindeki kişilerde bir kontrendikasyon yoksa
aşılanmaları uygun olacaktır nitekim hastalığı geçirmek çok daha ağır sonuçlara ve
hastane yatışlarda artışa sebep olabilir hatta ölümle sonuçlanabilir.
Virüs mutasyonundan dolayı aşı etkisini kaybeder mi?
Virüsün dikensi çıkıntısında çok büyük bir mutasyon olmadığı sürece koruyuculuğunu
kaybetmez.
Nasıl Aşı Olabilirim?
COVID-19 aşıları ülkemizde aksine bir karar olmadıkça devlet kontrolünde uygulanacak
aşılardır.
Kimler Aşı olabilecek?
Kamu tarafından takip ve yönetimi yapılan E-nabız ve HSYS'nin (Halk Sağlığı Yönetim
Sistemi) izin verdiği ve onayladığı kişiler salgın açısından risk sıralamasına göre
belirlenerek aşı olabileceklerdir.
COVID-19 Aşısı Olan Kişiler de Maske Takmalı mı?
Evet, aşılanan kişiler de koruyucu önlemleri uygulamaya devam ettirmelilerdir, ta ki
salgının sona erdiği ilan edilene kadar.
COVID-19 Aşıları Kaç Doz Yapılmaktadır?
Ülkemize getirilmesi planlanan tüm aşı çeşitleri iki doz olarak planlanmıştır.
COVID-19 hastalığı geçirmiş olanlar aşı yaptırmalı mı?
Sağlık Bakanlığı'nın talimatına uygun uygulama yapılacaktır.
COVID-19 Aşıları Uzun Vadeli Koruma Sağlayabilecek Mi?
COVID-19 yeni karşılaşılan bir virüstür. Şuanki yapılan çalışmalar ile gelecek hakkında
uzun vadeli yorumlar yapabilecek yeterli bilimsel veri bulunmamaktadır. Muhtemel eski
tip koronavirüsleri baz alırsak yılda bir ya da iki kez aşılanma gereksinimi duyulabilir.
COVID-19 Aşımı Nerede Yaptırabilirim?
Devletin size göstereceği yetkilendirilmiş sağlık merkezlerinde yaptırabileceksiniz.
COVID-19 Aşısı Kısa Sürede Nasıl Bulundu?
Aşı teknolojisine ve yeni geliştirme kapasitesine sahip üreticiler, ileri bilimsel ve teknolojik
merkezlerle yaptıkları iş birliği ve yeterli innovasyon imkan ve kabiliyetleri ile en önemlisi
de daha önceki teknolojilerinin getirdiği avantajı kullanarak çok hızlı bir şekilde aşıları
üretmiş ve uygulanabilecek hale getirmişlerdir. Salgının önüne geçilememesi ve uzun
sürmesi dolayısıyla ciddi bir zarar gösterilmeyen Faz 3 çalışmalarına istinaden üretilen
aşılara acil kullanım onayı verilmiştir.

COVID-19 Aşısı Alerji Yapar Mı?
Alerjik bünyelerde her antijene ve aşıda kullanılan yardımcı maddelere karşı alerji
gelişme olasılığı vardır. Bu nedenle aşılar sağlık kuruluşlarında yapılacak, erken alerji
olasılığına karşı hasta 30 dakika süreyle bekletilerek, alerji açısından gözlenecektir.
Gecikmiş tip allerjiler de gelişebilir. Böyle bir durum gelişirse en yakın sağlık kuruluşuna
başvurulması önerilmektedir.
COVID-19 Aşısı Koruyuculuk Oranları Nelerdir?
Antalya Yaşam Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzm. Dr.
Çiğdem Çiçek KOLAK ;Koruyuculuk oranları (Protective Immunity) değişik çalışmalara
ve aşı yapılan kişinin yaş ile bağışıklık durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte
%63-91 gibi geniş bir aralıkta koruyuculuğu vardır, burada görülen geniş aralık; yapılan
aşının yaş, cinsiyet, ek hastalıklara göre immun yanıtın değişim göstermesine bağlı
olarak görülmektedir. Ancak buradaki kilit soru “Aşıların salgını durdurmakta ne kadar
başarılı olabileceğidir?” ki bunun yanıtını 2021 yılında hep birlikte görebileceğiz.
Emziren Anneler COVID-19 Aşısı Yaptırabilir Mi?
Hali hazırda kullandığımız aşı inaktif virus aşısıdır. Daha önceki inaktif aşı deneyimlerine
göre gebe ve emzirenlerde herhangi yan etki görülmemiştir. Ama COVID-19 aşısının
yeni bir aşı olması sebebiyle gebe ve emzirenlerde yeterli Faz 3 çalışması olmadığı için
gebe ve emziren anneler kendi istekleri halinde onamları alınarak aşı
olabilirler. Gebeliğin ilk üç ayında uygulanması önerilmemektedir.

COVID-19 Aşısı Şeker ve Kanser Hastalarına Yapılır mı?
Kendi klinisyenleri tarafından değerlendirilmek kaydıyla yapılabilir.
Son söz olarak, internet üzerinden veya görsel medyadan uzmanı olmadığı halde çeşitli
komplo teorileri ve absürt bilgilerle, insanlarımızın geleceğini tehlikeye atanları
dinlememekte büyük bir toplumsal  yarar vardır. Unutmayın ki son iki yüzyılda insan
ömrünün uzaması, dünya nüfusunun inanılmaz bir ölçüde artması iki büyük buluş ile
gerçekleşmiştir. Bunlar immünizasyon (aşılama) ve antibiyotiklerdir. Bu bağlamda, aşı
uygulamasının yaygın bir başarısı için herkesin yardımı gereklidir.

Uzm. Dr. Çiğdem Çiçek KOLAK
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
Antalya Yaşam Hastanesi