Türk Pediatri Kurumu 84. Yılında; 50. Türk Pediatri Kongresi Antalya Kemer Rixos Sungate Hotel’de başladı. 26-30 Mayıs tarihleri arasında devam edecek olan yapılacak oturumlarla çocuk sağlığını ilgilendiren konular konuşulup, tartışılacak. “Çocuk Gelinler ve Çocuk Anneler” temalı konferansın bugünkü oturum başkanlığını Çocuk Sağlığı ve hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Özdemir İlter ile Türk Pediatri Kurumu Başkanı aynı zamanda İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Gastroloji Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Fügen Çullu Çokuğraş yaptı. 

SOMA’YA BARETLİ MESAJ

“Çocuk Gelinler ve Çocuk Anneler” konulu kongre oturumunun açılış konuşmasını yapan Türk Pediatri Kurumu Başkanı Fügen Çullu Çokuğraş, konuşma kürsüsüne madenci baretiyle çıktı. Çokuğraş, kongrenin amacını anlatmadan önce Soma’da hayatını kaybeden vatandaşları için bir değerlendirme yaptı. Çokuğraş “Hepimiz son 1 haftadır Soma’da yaşanan facianın acısını, yüreğimizde hissederek yaşıyoruz. Hep beraber ihmaller sonucu oluşan bu felaketi, televizyonlardan izledik. 301 madencimizi kaybettik. Gecenin soğuğunda, babalarından iyi bir haber almak için yalvararak bakan gözleri gördük. Aliler, Ayşeler küçücük ellerini açarak, dua ettiler. Ne yazık ki; saatler geçtikten sonra gözlerdeki ferler söndü. Kanayan kalplerin görüntüsü kıpkırmızı kan çanağına dönmüş gözlerine vurdu. Sonra birer birer kömür karası babalar çıktı. Küçücük eller son bir kez daha babalarına sarıldı; kulaklarında analarının çığlığı, gözlerinde umutsuzlukla. Ali ile Ayşe namusuyla gece gündüz demeden çalışan babalarıyla, gurur duyuyorlardı. Babalarının tek amacı ise onları okutmaktı” dedi.

“18 YAŞINA KADAR HERKES ÇOCUKTUR”

Çocuk gelin sayısının yüzde 30-35 olduğunu gösteren çalışmalar olduğunu belirten Çokuğraş “Doğu ve Güneydoğu’daki illerde ise yüzde 42,5-yüzde 59 gibi oranlar saptanmıştır. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun Türkiye’deki çocuk gelinler ile ilgili hazırlamış olduğu bir rapora göre, 2008 yılında yapılmış evliliklerde 18 yaş altı evlilikler, yapılan evlilikler toplamının yüzde 28’idir. 18 yaşında evlenenlerin oranı ise yüzde 11 civarındadır” bilgilerini paylaştı. “Ülke olarak Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmiş bir ülkeyiz” diyen Çokuğraş, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Bu sözleşmeye göre çocuğa uygulanabilecek aksi bir kanun olmadığı takdirde, 18 yaşın altındaki herkes çocuk kabul edilmelidir. Dünya Sağlık Örgütü’nde ise bir bireyin; fiziksel, ruhsal, psikolojik ve toplumsal olgunlaşması, 18 yaşına kadar devam etmektedir. Türkiye’de sosyoekonomik nedenlerden dolayı yapılan bu evliliklerin önemli bir kısmı da resmi nikâhlı olmayıp, dini nikâhla gerçekleşmektedir.  Bu durum eğitimini tamamlayamamış, vücudunu tanıyamadan evlenen gelinin hayatını daha da karartmaktadır. Biz Türk Pediatri Kurumu olarak dünyada ve Türkiye’de 18 yaşına kadar herkesin çocuk sayılması gerektiğini, tüm çocukların eğitim, fiziksel, ruhsal, psikososyal değişim haklarının olduğunu ve bu yoldaki mücadelemizi bu kongrede bir kez daha vurgulamak istiyoruz. Bu paneli düzenlememizin amacı da budur.”

KONUŞMACILAR ÇOCUKLARI ANLATTI

Daha sonra kongreye konuşmacı olarak katılan Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Zeynep Eras, “Adolesan gebeliklerden doğan çocukların uzun dönem sonuçları”,  İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Rıza Madazlı “Kadın doğumcu gözüyle çocuk anneler”, Uzm. Dr. Levent Kayaalp “Çocuk psikiyatrist gözüyle çocuk anneler” ve Cumhuriyet Halk Partisi Mersin Milletvekili Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Profesörü  Aytuğ Atıcı da “Çocuk anneler ve çocuk gelinler ile ilgili Türkiye’deki son durum” adlı sunumlarını gerçekleştirdiler.

TÜRKÜLERLE SUNUM

Kongrede Uzm. Dr. Levent Kayaalp’in “Çocuk psikiyatrist gözüyle çocuk anneler” sunumunda türkülere yer vermesi dikkat çekti. Kayaalp, maniciler tarafından yapılmış türkülerde küçük yaştaki evliliklere teşvik olduğuna vurgu yaptı. Kayaalp “Bizim türkülerimizde de bu tür evliliklere teşvik var.  “15 yaşında da Nazife de Hanıma doyum olur mu?” sözleri, sonunda da “Nazife Hanıma yazık ettiler” şeklinde türkü sona eriyor. Muhtemelen manicilerin düzenlediği, gerçekte olmuş olayın bir şekilde yazılıp, köylerde söylenmesi ile oluşmuş bir türkü. Bu da olayın kültürümüzde ne kadar sıradanlaştığını gösteriyor. Bizde ergenliğe girişte kız çocuklarının evlenebileceği ile ilgili çok yaygın bir kanaat var. Ergenliğe giren bir kızın bir erkeğe partner olabileceği düşünülüyor” diye konuştu.

ÇOCUK GELİN=ÇOCUK İSTİSMARI

Daha sonra kürsüye gelen CHP Mersin Milletvekili Aytuğ Atıcı da çocuk anneler ve çocuk gelinler ile ilgili Türkiye’deki son durumu anlattı. Nazım Hikmet’in “Ürkek bir serçe gibi eğme başını, Kaldır başını ve dimdik dur, Bu senin değil ülkemin ayıbı, Hırpalanmış yerlerinden öperim çocuk’ mısralarıyla sunumuna başlayan Atıcı, erken yaşta evlendirilip daha sonra yaşamına son veren çocuk gelinlerle ilgili verileri paylaştı. Çocuk gelinleri çocuk istismarı olarak değerlendirdiklerini belirten Atıcı, durumun gelenekselleşmiş ve hatta kurumsallaşmış toplumsal bir davranış haline geldiğini ifade etti. Atıcı “Ülkemizde çocuk istismarı; çocuk işçiliği, çocuk kaçakçılığı-ticareti, çocuğun cinsel istismarı, çocuk işkencesi, muhtaç çocukların korunmaması şeklinde kendini göstermektedir” dedi.

“ERKEN EVLİLİK RAKAMLARI ÇELİŞKİLİ”

Uluslararası belgelere göre, on sekiz yaşının altında yapılan evliliklerin erken evlilik olarak nitelendirildiğini, Bireyin ruhsal ve fiziksel gelişimini tamamlamadan yaptığı bu evliliklerin büyük çoğunluğu bireyin bilinçli rızası dışında yapılması dolayısıyla da ‘erken ve zorla yapılan evlilikler’ olarak literatürdeki yerini aldığını kaydeden Atıcı, erken evlilik rakamlarının çelişkili olduğunu öne sürdü. “Kesin olmamakla beraber dünyada gelişmekte olan ülkelerde her yıl 10-12 milyon kız çocuğunun erken yaşta evlendirildiği düşünülmektedir” diyen Atıcı şöyle devam etti: “Konuyu Türkiye özelinde ele aldığımızda ise çok çelişkili rakamlar çıkmaktadır.Aileler suç olduğu için çocuk evlilikleri gizlemekte,Hükümetler ise oy kaygısı ve prestij kaybı korkusuyla sağlıklı veri elde etmemektedir.”

EĞİTİMSİZLİK!

Avrupa’da erken evliliğin değerlendirildiği bir araştırmada Türkiye’nin % 14 ile ikinci sırada yer aldığını belirten Alıcı erken evlilik nedenlerini ise şöyle anlattı: “Erken yaşta evlilikler sadece sosyo-kültürel özellikler, gelenek ve inançlarla açıklanacak bir pratik değildir. Bu evliliklerin ortaya çıkmasında birden çok faktör etkilidir: Sosyo-kültürel, Sosyo-ekonomik, Eğitim, Toplumsal cinsiyet eşitliği, Savaşlar ve felaketler. 18 yaşının altında yapılan evliliklerin Yaklaşık yarısının (% 47,2) okur-yazar olmayan, % 31,7’sinin ise okur-yazar olan fakat hiç okula gitmeyen çocuklar tarafından yapıldığı görülmektedir.”

KIZ ÇOCUKLARI CİNSEL VE EKONOMİK SÖMÜRÜ NESNESİ

Atıcı, erken evliliklerin yüksek oranda görüldüğü ülkelerin, gelişmişlik düzeyi düşük ülkeler olduğuna dikkat çekerek “Ekonomik zorluklarla birlikte kadına karşı olan mevcut bakış açısıyla da kız çocukları birer cinsel ve ekonomik sömürü nesnesi haline getirilmiş durumda. Erken evlilikler denildiğinde, karşımıza çoğunlukla “çocuk gelinler” çıkmaktadır. Kız çocukları erkek çocuklarına nazaran çok daha erken yaşta evlendirilmekte ve bu evlilikler kız çocukları açısından daha ciddi sorunlar yaratmaktadır. TÜİK’in verilerine göre evli kız çocuğu sayısı evli erkek çocuğu sayısına oranla yaklaşık 14 kat daha fazladır. Erkek çocuklarından 102 ‘si boşanmış iken, kız çocuklarından 1.604 ‘ü boşanmıştır. Sorunun rakamsal olarak daha ağır biçimde kız çocuklarının etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından yapılan Nüfus ve Sağlık Araştırmasına göre, Türkiye’de kızlarda evlenme yaşı 12 yaşına kadar düşmektedir. TÜİK verilerine göre 2013 yılında çocuk yaşta resmi nikâhla evlendirilen kızların (16-17 yaş grubu) %69,9’u kendisinden 6 ve daha büyük yaşta bir erkek ile evlendirildi. Çocuk gelinlerin %15,2’sinin ise eşi ile arasındaki yaş farkının 11 ve daha yukarı olduğu görüldü. Akdeniz, Kuzeydoğu Anadolu ve Ortadoğu Anadolu Bölgelerinde ise bu oran yaklaşık olarak %20 oldu” şeklinde konuştu.

“TÜİK VERİLERİ YANILTICIDIR”

Türkiye’de anne-baba izni olmadan evlenmede yasal alt sınır kadınlarda ve erkeklerde 18 yaştır. “Erkek veya kadın on yedi yaşını doldurmuşsa anne-baba izni ile evlenebilir. Ancak, hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple on altı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir.”

TÜİK verilerine değinen Aytuğ Atıcı, verilerin yanıltıcı olduğunu savundu. Atıcı “2012 yılında yapılan TÜİK araştırması sonucu resmi kız çocuk evliliklerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı yıllara göre incelendiğinde kız çocuk evliliklerinde azalma eğilimi olduğu görülmektedir. Kız çocuk evliliklerinin toplam evlenmeler içindeki oranının 2003 yılında %8,1, 2008 yılında %7,7 olduğu ve 2012 yılında ise %6,7’ye düştüğü görülmektedir. Çocuk yaşta (16-17 yaş) resmi nikâhla evlendirilen kızların oranı da 2013 yılında %3 olmuştur” açıklamasına karşılık; TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Sosyal Politika Bölümü’nün yapmış olduğu araştırmayı aktardı.

Sadece 2012 yılında; 18 yaş altı evlenen çocuk sayısının, kadınlarda 128.550, erkeklerde ise 14.189 olduğunu ifade eden Atıcı “TÜİK rakamlarına göre kız çocuk evlilikleri azalmış görünmesi, aldatıcıdır. Çünkü TÜİK verileri resmi evlilik rakamlarıdır.Sadece 16-17 yaşı kapsamaktadır. Biliyoruz ki; kayıtsız evlilikler, başka isimde evlilikler, yaş büyüterek evlilikler ülkemizde yaygındır. Buna rağmen rakamlar, çağdaşlık iddiasındaki ülkemize yakışmamaktadır” dedi. Atıcı, TBMM Genel Kurulu’na konuyla ilgili defalarca önerge verdikleri de hatırlattı.

Konuşmaların ardından katılımcıların soruları cevaplandırıldı. 50. Türk Pediatri Kongresi, 30 Mayıs tarihinde sona erecek.